พระบรมมหาราชวัง
ที่ตั้ง ถนนหน้าพระลาน แขวงพระบรมมหาราชวัง เขตพระนคร กรุงเทพฯ
ประวัติ
เมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ทรงปราบดาขึ้นเป็นพระมหากษัตริย์พระองค์แรกของราชวงศ์จักกรี ในปี พ.ศ.2325 ได้ทรงสถาปนากรุงรัตนโกสินทร์เป็นราชธานีใหม่ทางฝั่งตะวันออกของแม่น้ำเจ้าพระยา แทนบริเวณที่ตั้งพระราชวังในสมัยกรุงธนบุรี ซึ่งอยู่ทางฝั่งตะวันตกของลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยามีสาเหตุ 3 ประการ คือ
เดิมเรียกกันเป็นทางราชการว่า “ พระมหาราชวัง” เมื่อพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหามงกุฎ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จขึ้นเถลิงถวัลยราชสมบัติ ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สถาปนาสมเด็จพระอนุชาเป็นพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว ดำรงพระเกียรติยศเสมอด้วยพระเจ้าแผ่นดิน โปรดให้แก้ไขประเพณีบางอย่างเกี่ยวกับพระราชวังหลวงและวังหน้า การเรียกขานนามพระราชวังทั้งสองจึงเปลี่ยนไปด้วย พระราชวังหลวงเรียกว่า “ พระบรมมหาราชวัง” และคงเรียกกันมาจนปัจจุบันนี้
การสร้างพระบรมมหาราชวังของกรุงรัตนโกสินทร์ ได้พยายามรักษาแบบแผนเดิมสมัยกรุงศรีอยุธยา และได้โปรดให้สร้างวัดพระศรีรัตนศาสดารามขึ้นเป็นพระอารามในพระราชฐานอีกด้วย ภายในพระบรมมหาราชวังแบ่งออกเป็น 3 เขต คือ
เขตพระราชฐานชั้นนอก
เขตพระราชฐานชั้นนอก เป็นที่ทำการของสมุหนายก สมุหพระกลาโหม และหน่วยงานต่างๆรวมทั้งทหารรักษาวังด้วย บริเวณนี้จะอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือ รวมถึงบริเวณนอกรั้วกำแพงชั้นในของพระบรมมหาราชวัง
เขตพระราชฐานชั้นกลาง คือ บริเวณส่วนกลางของพระบรมมหาราชวัง เป็นที่ตั้งของหมู่ปราสาท พระราชมณเฑียรอันเป็นที่ประทับของพระมหากษัตริย์และที่เสด็จออกว่าราชการ ทั้งยังใช้ในการประกอบพระราชพิธีสำคัญๆต่างๆ เขตพระราชฐานชั้นใน เป็นที่ประทับของพระมเหสี พระราชธิดา พระบรมวงศานุวงศ์ที่เป็นสตรี ตลอดจนข้าราชบริพารที่เป็นหญิงเรียกโดยทั่วไปว่า “ ฝ่ายใน” ภายในพระบรมมหาราชวัง นอกจากประสาทราชมณเฑียร ที่พระบาทสมเด็จพระรามาธิบดีศรีสิรินทรมหาจักรีบรมนาถ พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกโปรดให้สร้างแล้ว พระมหากษัตริย์รัชกาลต่อๆมา ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้สร้างขึ้นอีกบ้าง ทรงบูรณะแปลงของเดิมบ้าง และบางครั้งก็ต้องรื้อถอนของเดิมที่ชำรุดทรุดโทรมไม่อาจบูรณะได้ โดยในปัจจุบันประกอบด้วยหมู่พระราชมณเฑียรต่างๆดังนี้
เมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ทรงปราบดาขึ้นเป็นพระมหากษัตริย์พระองค์แรกของราชวงศ์จักกรี ในปี พ.ศ.2325 ได้ทรงสถาปนากรุงรัตนโกสินทร์เป็นราชธานีใหม่ทางฝั่งตะวันออกของแม่น้ำเจ้าพระยา แทนบริเวณที่ตั้งพระราชวังในสมัยกรุงธนบุรี ซึ่งอยู่ทางฝั่งตะวันตกของลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยามีสาเหตุ 3 ประการ คือ
- ลักษณะภูมิประเทศของพระราชวังในสมัยธนบุรี ตั้งอยู่ระหว่างวัดอรุณราชวราราม และวัดท้ายตลาด การขยายพระราชวังจึงมิอาจทำได้
- บริเวณที่ตั้งของพระราชวังอยู่ตรงคุ้งน้ำพอดี ทำให้สายน้ำพุ่งเลาะตลิ่งเข้ามาได้ตลอดเวลา จึงไม่เป็นการปลอดภัยต่อที่ตั้งของพระราชวัง
- การก่อสร้างพระราชวังธนบุรีมีสายน้ำผ่านกลาง เพราะหากเกิดสงครามทำให้การป้องกันพระนครทำได้ยาก
เดิมเรียกกันเป็นทางราชการว่า “ พระมหาราชวัง” เมื่อพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหามงกุฎ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จขึ้นเถลิงถวัลยราชสมบัติ ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สถาปนาสมเด็จพระอนุชาเป็นพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว ดำรงพระเกียรติยศเสมอด้วยพระเจ้าแผ่นดิน โปรดให้แก้ไขประเพณีบางอย่างเกี่ยวกับพระราชวังหลวงและวังหน้า การเรียกขานนามพระราชวังทั้งสองจึงเปลี่ยนไปด้วย พระราชวังหลวงเรียกว่า “ พระบรมมหาราชวัง” และคงเรียกกันมาจนปัจจุบันนี้
การสร้างพระบรมมหาราชวังของกรุงรัตนโกสินทร์ ได้พยายามรักษาแบบแผนเดิมสมัยกรุงศรีอยุธยา และได้โปรดให้สร้างวัดพระศรีรัตนศาสดารามขึ้นเป็นพระอารามในพระราชฐานอีกด้วย ภายในพระบรมมหาราชวังแบ่งออกเป็น 3 เขต คือ
เขตพระราชฐานชั้นนอก
- เขตพระราชฐานชั้นกลาง
- เขตพระราชฐานชั้นใน
เขตพระราชฐานชั้นนอก เป็นที่ทำการของสมุหนายก สมุหพระกลาโหม และหน่วยงานต่างๆรวมทั้งทหารรักษาวังด้วย บริเวณนี้จะอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือ รวมถึงบริเวณนอกรั้วกำแพงชั้นในของพระบรมมหาราชวัง
เขตพระราชฐานชั้นกลาง คือ บริเวณส่วนกลางของพระบรมมหาราชวัง เป็นที่ตั้งของหมู่ปราสาท พระราชมณเฑียรอันเป็นที่ประทับของพระมหากษัตริย์และที่เสด็จออกว่าราชการ ทั้งยังใช้ในการประกอบพระราชพิธีสำคัญๆต่างๆ เขตพระราชฐานชั้นใน เป็นที่ประทับของพระมเหสี พระราชธิดา พระบรมวงศานุวงศ์ที่เป็นสตรี ตลอดจนข้าราชบริพารที่เป็นหญิงเรียกโดยทั่วไปว่า “ ฝ่ายใน” ภายในพระบรมมหาราชวัง นอกจากประสาทราชมณเฑียร ที่พระบาทสมเด็จพระรามาธิบดีศรีสิรินทรมหาจักรีบรมนาถ พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกโปรดให้สร้างแล้ว พระมหากษัตริย์รัชกาลต่อๆมา ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้สร้างขึ้นอีกบ้าง ทรงบูรณะแปลงของเดิมบ้าง และบางครั้งก็ต้องรื้อถอนของเดิมที่ชำรุดทรุดโทรมไม่อาจบูรณะได้ โดยในปัจจุบันประกอบด้วยหมู่พระราชมณเฑียรต่างๆดังนี้
พระที่นั่งและหอในหมู่พระมหามณเฑียร